امام صادق(ع) می‌فرماید: در نوروز بود که خداوند از بنده‌هایش پیمان گرفت که او را بپرستند ... و نوروزی نمی‌آید مگر اینکه ما توقع فرج داریم، زیرا نوروز از روزهای ما و از روزی‌های شیعیان ماست. 

حجت‌الاسلام علی قهرمانی(مدیر مؤسسه ندای فطرت): نوروز از ابتدا نزد ایرانیان چه قبل از اسلام، حتی در زمان زرتشتیان و قبل از آن هم از اهمیت خاصی برخوردار و  مقدس بوده که ریشه در دین‌باوری مردم داشته است، همچنین در متون مقدس و اسلام عید نوروز را مقدس و نورانی دانسته‌اند.

 این نورانیت شامل نو شدن، به روز شدن و متحول شدن در جهت خیر و خوبی است که زندگی بر این اساس نو و تازه می‌شود، مصادیق این نو شدن را در خانه تکانی عرض کردم، البته باید توجه داشته باشیم که ما نوروز را بد تعریف کردیم و مبنای بدی را بر آن قرار دادیم، در حالی که نوروز از زرتشت تا اسلام مقدس بوده است.

*نوروز از منظر امام صادق(ع)/ رویدادهایی مهمی که در نوروز اتفاق افتاد

با این وجود نوروز از منظر اخلاق و رفتار در حوزه فرهنگ و آداب اسلامی مورد توجه بوده است و روایات زیادی در خصوص نوروز نقل شده است، از جمله روایت امام صادق(ع) که نوروز را این گونه معرفی می‌کنند:

«در نوروز بود که خداوند از بنده‌هایش پیمان گرفت که او را بپرستند و برای او شریک قرار ندهند و به رسولان و حجج و ائمه‌ ایمان بیاورند، نوروز، اولین روزی است که خورشید تابیده و باد وزیده، گل در زمین شکفته است، روزی که کشتی نوح بر کوه جودی نشست، نوروز، روزی است که خدا در آن هزاران نفر را که از ترس مرگ، فرار کرده و مرده بودند، زنده کرد، روزی که جبرئیل بر پیامبر(ص) فرود آمد و روزی که پیامبر(ص)، علی‌ را بر دوش گرفت تا بت‌های قریش را از فراز کعبه انداخت و متلاشی کرد و روزی که ابراهیم، بت‌های قومش را شکست، روزی که پیامبر‌(ص) به اصحابش دستور داد تا با امیرالمومنین‌(ع) بیعت کردند، روزی که پیامبر‌(ص) حضرت علی‌(ع) را به وادی جنیان فرستاد تا از آن‌ها بیعت بگیرد، روزی که دوباره مردم با حضرت علی‌(ع) بیعت کردند، روزی که حضرت بر خوارج نهروان پیروز شد و نوروزی نمی‌آید مگر اینکه ما توقع فرج داریم، زیرا نوروز از روزهای ما و از روزی‌های شیعیان ماست.

*روایاتی در خصوص نوروز در سه کتاب فقهی معتبر شیعه/ نوروز بار توحیدی دارد

جالب است بدانیم که نوروز در معتبرترین کتاب‌های فقهی و علمی شیعه (الکافى، مَن لا یَحضُرُهُ الفَقِیه، تهذیب الاحکام و الاستبصار فِیمَا اختلف مِن الاخبار) که منبع اصلی فقه شیعه به شمار می‌رود، مطالبی راجع به این عید تحت عنوان «نوروز» یا «نیروز» بیان شده که این مسأله نشان از تقدس و اهمیت نوروز دارد.

بنابراین نوروز بر اساس مفاهیم توحیدی شکل گرفته است، منتها در گذر تاریخ برخی  آموزه‌های غلط به آن اضافه شده، با این وجود باید سعی شود که نوروز به سمت همان مفاهیم اولیه خود مانند صله رحم، زیارت اهل قبور، دعا و نیایش و ... باز گردد، گاهی دیده شده است که کسی با شخصی قهر کرده و مدت‌ها بنا به دلایلی با هم حرف نزدند، اما به بهانه نوروز آشتی کردند -هر چند که قهر بیشتر از سه روز در اسلام مذمت شده است- پس چه زیباست که این ایام را ایام آشتی‌کنان قرار دهیم، به خاطر اینکه سال نو شده است و باید رفتارها را نو کرد و عادات و رفتارهای غلط را دور ریخت و روابط جدیدی را ایجاد کرد.

بر این اساس، دین اسلام آن سنت‌هایی را که از دین زرتشت سالم باقی مانده بود، مورد تأکید قرار داد و برخی امور منفی را نفی کرد، یکی از این مسائل مثبت همان عید نوروز بوده است. در ادامه بحثی را راجع به حقیقت خود عید بیان می‌کنیم:

*از اعیاد باستانی ایرانیان تا اعیاد مسلمانان

قبل از اسلام دو عید بزرگ نزد ایرانیان وجود داشت، یکی عید «نوروز» یا نیروز که همزمان با نو شدن سال و دیگری «مهرگان» یا مهرجان که همان عید کشاورزان بوده که در اولین روز ماه مهر برگزار می‌شد، هنگامی که زمان برداشت محصول و به ثمر رسیدن آن می‌رسید، کشاورزان برای اینکه از خداوند به خاطر نعماتی که به آن‌ها داده بود، تشکر کنند و شروعی دوباره برای روزی حلال داشته باشند، به برپایی این جشن می‌پرداختند.  

اما در نگاه اسلامی بار توحیدی این مسأله بیشتر توسعه یافت و در ردیف اعیاد قربان، فطر و غدیر قرار داد.

*نمازی که در عید نوروز که گناه 50 ساله را محو می‌کند

و برای اینکه یادمان نرود هر روز می‌توانیم به سوی خوبی و پاکی حرکت کنیم، عید هفتگی -عید آدینه، همان روز جمعه- را پایه‌گذاری کرد، در کنار این اعیاد، عید نوروز را پذیرفت، به عبارتی دیگر اسلام با اینکه عیدهای جدیدی را به انسان معرفی کرد، نوروز را فراموش نکرد، شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان در فصل یازدهم به خوبی به این مسأله اشاره می‌کند که اسلام چقدر به نوروز بها داده است، این نو شدن طبیعت حاوی پیامی است که همان گونه باد نوروزی موجب زنده شدن و حیات طبیعت می‌شود،‌ نفحات قدس الهی هم می‌تواند دل‌های مرده بندگان را زنده کند، امام صادق(ع) درباره آداب روز نوروز می‌فرماید:

«چون روز نوروز شود، غسل کن و پاکیزه‌‏ترین جامه‏‌هاى خود را بپوش و به بهترین بوهاى خوش خود را خوشبو گردان و در آن روز روزه بدار، پس چون از نماز پیشین و پسین و نافله‌‏هاى آن فارغ شوى چهار رکعت نماز بگذار (یعنى هر دو رکعت به یک سلام) و در رکعت اول بعد از حمد ده مرتبه سوره «قدر» بخوان و در رکعت دوم، بعد از حمد ده مرتبه سوره «کافرون» و در رکعت سوم، بعد از حمد ده مرتبه سوره «توحید» و در رکعت چهارم، بعد از حمد ده مرتبه سوره‌های «فلق و ناس» بخوان و بعد از نماز به سجده شکر برو و این دعا بخوان:

«اللّهمَّ صلِّ على محمد و آل محمد الاوصیاء المرضیین و على جمیع انبیائک و رسلت بافضل صلواتک و بارک علیهم بافضل برکاتک وصل على ارواحهم و اجسادهم. اللهم بارک على محمد و آل محمد و بارک لنا فى یومنا هذا الذى فضّلته و کرّمته و شرّفته و عَظّمت خطره. اللهم بارک لى فیما انعمت به علىّ حتى لا اشکر احداً غیرک و وسّع علىَّ فى رزقى یا ذاالجلال و الاکرام. اللهم ما غاب عنّى فلا یغیبنَّ عنى عونک و حفظک و ما فقدتُ من شى‏ءٍ فلا تفقد نى عونک علیه، حتى لا اتکلَّف ما لا احتاج الیه یا ذاالجلال و الاکرام» چون چنین کنى گناهان پنجاه ساله تو آمرزیده شود».

*عید نوروز و بهانه‌ای برای مهمان شدن در بارگاه الهی

خیلی جالب است در اکثر اعیاد مانند عید قربان و غدیر از ما خواسته‌اند که به بهانه‌های مختلف همسفره فقرا بشویم، اما در عید نوروز از ما خواسته شده که یک گام جلوتر برویم و مهمان خداوند شویم و این روز را روزه بداریم، در واقع تأکید بر درک بار توحیدی نوروز است.

بنابراین نوروز حاوی پیام‌هایی است که ما را به سوی مفاهیم توحیدی رهنمون می‌سازد، اما متأسفانه دیده شده است که به این موضوع مهم در نوروز به دیده  سهل‌انگاری نگریسته می‌شود، اینکه بدون توجه به اهداف صله رحم و دید و بازدیدها، چشم و هم‌چشمی‌ها زیاد شده است، دیدارها نه تنها باعث همدلی نمی‌شود، بلکه موجب دلخوری و ناراحتی طرفین را فراهم کرده است، در حالی که باید این مفهوم مقدس که حاصل هزاران سال فرهنگ ایرانی است را قدر بدانیم.

همچنین در ایام عید فرصت مناسبی برای تفکر است که در کنار لهجه‌ها و فرهنگ‌های مختلف شهری انسان از زندگی روزمره فاصله بگیریم و به زیبایی‌های عالم نگاه کنیم تا مسیر را اشتباه نرویم، چون در شیب دامنه قرار گرفته‌ایم و اگر ترمز و توقف نکنیم، همه راه را به بیراهه می‌رویم، پس یکی از مزیت‌های عید نوروز این است که انسان را به شناخت مسیر و طی مسیر درست رهنمون می‌سازد.

پس کاری نکنیم که صله رحم، دید و بازدیدهای عید جز خستگی و ضرر مادی و معنوی چیزی را عایدمان نکند، در واقع می‌توان گفت بدترین آسیب عید همان روزمرگی عید است، در حالی که باید تلاش کنیم مطابق فرموده امیرالمؤمنین(ع) «عید روزی است که انسان معصیت خدا را نکند»، چنین عیدی را برای خویش به وجود بیاوریم.

*عیدی که می‌تواند نویدبخش ظهور باشد/ بالاترین عیدی و بهترین ثمره در نوروز چیست

در همین راستا بالاترین عیدی که به ما نوید داده شده است، عید روز قیام و ظهور منجی است، امام صادق(ع) در این خصوص می‌فرماید: «نوروز، روزی است که قائم ما اهل ‌بیت‌(ع)، صاحب امر خلافت، در آن روز قیام می‌کند و خداوند او را بر دجال پیروز می‌گرداند، آن حضرت، دجال را در کوفه به دار می‌آویزد. هیچ نوروزی نمی‌آید، مگر اینکه ما، در آن روز انتظار فرج داریم، زیرا نوروز، از روزهای ما هست، ایرانیان آن روز را حفظ کردند ولی شما عرب‌ها آن را ضایع کردید».

بنابراین اگر ما از جهت آینده‌نگری دینی نگاه کنیم و برنامه زندگی را طوری بچینیم که اعیادمان هم نمادی و نشانی از آن عید دینی یعنی روز ظهور امام مهدی(عج) و توفیق درک حضور او باشد، این بهترین ثمره‌ای است که می‌تواند باشد، من احساس می‌کنم بهترین مزیت برای گسترش آرمانشهری که وجود دارد، این است که این عید را به فرهنگ اسلامی و نگاه مهدویت گره بزنیم، پس اگر رفتارمان را مخصوصاً با توجه به اینکه ایام فاطمیه در عید امسال قرار گرفته است با این فرهنگ جلو برویم، امید است که حقیقت به روز شدن و توحیدی زندگی کردن است را درک کنیم.

زیرا امام زمان(عج) می‌فرماید: «فِی ابْنَةِ رَسُولِ اللَّهِ(ص) لِی أُسْوَةٌ حَسَنَة»، فاطمه زهرا(س) بهترین اسوه حسنه است و می‌فرماید مسیر زندگی من مسیر زندگی فاطمه(س) است.